fallback-bg-light

Erfenis?, let op wijze van aanvaarden nalatenschap in verband met mogelijke schulden

12 juni 2017

Erfenis?, let op wijze van aanvaarden nalatenschap in verband met mogelijke schulden

Nog altijd is het erfrecht een primaire aangelegenheid van de notaris. De notaris die bij de vereffening en verdeling van een nalatenschap betrokken is, zal in eerste instantie proberen de nalatenschap in overleg en in goede harmonie met de erfgenamen te vereffenen en te verdelen. Er kunnen zich situaties voordoen dat toch een advocaat moet worden ingeschakeld omdat er tussen de erfgenamen een conflict ontstaat of wanneer een van de erfgenamen de indruk heeft dat zijn/haar belang mogelijk niet goed wordt behartigd. Nu een op drie huwelijken in een echtscheiding eindigt komt de laatste tijd ook de erfrechtelijke problematiek rond samengestelde gezinnen en stiefkinderen in toenemende mate voor. In dit artikel wordt de vraag behandeld of een nalatenschap door de erfgenamen is aanvaard of aanvaard moet worden en op welke wijze die aanvaarding dan dient plaats te vinden in verband met mogelijke schulden van de nalatenschap.

Een erfgenaam die tot een nalatenschap geroepen wordt, wordt door de wet de keuze gelaten tussen de volgende mogelijkheden:

  1. de nalatenschap zuiver te aanvaarden;
  2. de nalatenschap te aanvaarden onder het voorrecht van boedelbeschrijving;
  3. de nalatenschap te verwerpen. Zie art. 4:190 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek

Zuiver aanvaarden erfenis en wet BETS
Indien een erfgenaam kiest voor het zuiver aanvaarden van de nalatenschap, door middel van het ondertekeningen van een verklaring van aanvaarding bij de notaris, dan erft de erfgenaam alle bezittingen maar ook alle schulden, samen met eventuele andere erfgenamen. De erfgenamen zijn ook samen verantwoordelijk voor de afwikkeling van de nalatenschap. Indien een erfgenaam een nalatenschap eenmaal zuiver heeft aanvaard, dan kan op deze keuze in principe niet meer worden teruggekomen, ook niet als er achteraf hoge schulden blijken te zijn.

Per 1 september 2016 is echter de Wet bescherming erfgenamen tegen schulden (hierna: de wet BETS) in werking getreden. Met de wet BETS wordt beoogd te voorkomen dat erfgenamen onbewust een nalatenschap zuiver aanvaarden, en erfgenamen beter te beschermen tegen onverwachte schulden van een nalatenschap. De wet BETS is geformaliseerd in artikel 4:192 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek. Dit artikel geeft precies aan wanneer sprake is van het zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedragen, te weten: “doordat hij goederen van de nalatenschap verkoopt1, bezwaart of op andere wijze aan verhaal van schuldeisers onttrekt”.

Voor inwerkingtreding van artikel 4:192 lid 1 nieuw heeft de Hoge Raad op 22 mei 2015 een arrest gewezen over de vraag of een eenvoudige maaltijd op kosten van erflaatster, betaald door erfgenaam met haar pinpas, stilzwijgende zuivere aanvaarding van de nalatenschap betekende. In dit specifieke geval was dat volgens de Hoge Raad niet het geval nu handelingen die erop zijn gericht de erflater een passende uitvaart te bezorgen en naar hun aard niet toe strekken ten eigen bate over nalatenschapsgoederen te beschikken. De volgende omstandigheden waren daarbij van belang:

  1. De erfgenamen en hun partners hebben op de sterfdag van moeder vanuit haar huis in Delft haar begrafenis en uitvaart geregeld;
  2. Er was geen eten of drinken in het huis van moeder;
  3. De erfgenamen en hun partners waren vanwege het regelen van de begrafenis te ver van huis
    om thuis te eten.

Verder is sinds 1 september 2016 de mogelijkheid ontstaan om bij een confrontatie met een onverwachte schuld, binnen drie maanden de kantonrechter te verzoeken de nalatenschap alsnog beneficiair te mogen aanvaarden. In dat verband geldt echter wel een onderzoeksplicht voor de erfgenaam. Een hypotheekschuld zit bijvoorbeeld niet in de categorie onverwachte of onbekende schuld indien deze geregistreerd staat in het Kadaster, dat voor een ieder vrij toegankelijk is.Ondanks de wet BETS blijft opletten dus geboden. Zuivere aanvaarding gebeurt veelal onbewust, doordat een erfgenaam zich ‘als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedraagt’. Hoewel de wet BETS verduidelijkt wanneer sprake is van zodanig gedrag en de positie van erfgenamen enigszins verbetert, blijft het risico bestaan dat een erfgenaam onbewust zuiver aanvaardt of na zuivere aanvaarding moet opdraaien voor een onverwachte schuld. Beneficiair aanvaarden blijft daarom vaak het beste advies.

Erfgenamen die jonger zijn dan 18, kunnen de erfenis nooit zuiver aanvaarden. Zij kunnen kiezen tussen beneficiair aanvaarden en verwerpen. Dit is om minderjarige erfgenamen te beschermen tegen eventuele schulden.

Beneficiair aanvaarden erfenis
Indien een erfgenaam vermoedt dat de nalatenschap vooral uit schulden bestaat en dat die schulden hoger zijn dan het bezit dan is het raadzaam om de erfenis beneficiair te aanvaarden. Indien een van de erfgenamen beneficiair aanvaardt dan moet de gehele nalatenschap volgens bijzondere regels worden afgewikkeld. Het voordeel van een beneficiaire aanvaarding is dat eventuele schulden niet door de erfgenamen vanuit hun privévermogen betaald hoeven te worden. Het nadeel van een beneficiaire aanvaarding is dat het meer werk is voor de erfgenamen en extra kosten met zich meebrengt. Indien een erfgenaam beneficiair aanvaardt moet de erfgenaam een schriftelijke verklaring afleggen bij de rechtbank waarvoor griffierecht moet worden betaald. Dit kan ook geregeld worden met een volmacht via de notaris. In het geval van een beneficiaire aanvaarding moet meestal de wettelijke ‘vereffeningsprocedure’ worden gevolgd. Dat houdt in dat er eerst een boedelbeschrijving moet komen met een opsomming van alle schulden en het bezit in de nalatenschap. Vervolgens moeten de erfgenamen de schuldeisers aanschrijven en afbetalen. De rechter kijkt mee met deze ‘vereffening’. De vereffeningsprocedure is niet altijd nodig.

Er hoeft na beneficiaire aanvaarding namelijk geen wettelijke vereffening plaats te vinden:

  1. Als er een executeur is, die bevoegd is om schulden van de nalatenschap te voldoen en legaten af te geven, kan de wettelijke vereffeningsprocedure achterwege blijven als de bezittingen van de nalatenschap ruimschoots voldoende zijn voor de betaling van de schulden. Of dit laatste het geval is, zal uit de boedelbeschrijving moeten blijken. Als de bezittingen inderdaad ruimschoots de schulden overtreffen, hoeft de executeur geen ontheffing van de wettelijke vereffening bij de kantonrechter te vragen.
  2. Als de wettelijke vertegenwoordiger van een minderjarige erfgenaam of curandus (iemand die onder curatele staat) namens die erfgenaam beneficiair aanvaardt en het saldo van de nalatenschap is positief, kan de wettelijke vertegenwoordiger ontheffing vragen bij de kantonrechter.
  3. Als er sprake is van een zogenaamde wettelijke verdeling en een andere erfgenaam dan de langstlevende echtgenoot aanvaardt beneficiair, hoeft ook geen wettelijke vereffeningsprocedure gevolgd te worden. Deze procedure zou dan ook eigenlijk overbodig zijn.

De belangen van de kinderen en eventuele schuldeisers zijn voldoende gewaarborgd doordat de langstlevende echtgenoot aansprakelijk is tegenover schuldeisers voor de schulden van de nalatenschap. De langstlevende echtgenoot is door de nalatenschap automatisch enig eigenaar van alle nalatenschapsgoederen geworden.

Aanvaardt de langstlevende echtgenoot zelf beneficiair of wordt er namens een onder curatele staande langstlevende echtgenoot beneficiair aanvaard door diens wettelijke vertegenwoordiger, dan moet de nalatenschap wel worden vereffend volgens de wet.

Erfgenamen die jonger zijn dan 18 kunnen kiezen tussen beneficiair aanvaarden en verwerpen. Dit is om minderjarige erfgenamen te beschermen tegen eventuele schulden. Als de wettelijk vertegenwoordiger van het kind niet binnen drie maanden een keuze doorgeeft, aanvaardt de minderjarige de erfenis automatisch beneficiair.

Verwerpen erfenis
Wanneer een erfgenaam de erfenis verwerpt dan krijgt de erfgenaam niets uit de nalatenschap, ook geen fotoboeken of brieven. De erfgenaam is dan niet aansprakelijk voor schulden en is niet bij de afwikkeling van de nalatenschap betrokken.

Redenen om te verwerpen kunnen zijn dat de nalatenschap meer schulden dan vermogen bevat, de erfgenaam niets met de erfenis te maken wil hebben of ruzie heeft met de andere erfgenamen. Indien een erfgenaam zijn erfdeel verwerpt dat gaat dat erfdeel naar de andere erfgenamen in het testament (tenzij er in het testament iets anders staat). Zonder testament gaat het erfdeel naar de wettelijke erfgenamen na de erfgenaam, bijvoorbeeld de kinderen van de erfgenaam. Ook die kinderen kunnen de erfenis dan weer verwerpen.

Het verweren van de erfenis geschiedt door het afleggen van een schriftelijke verklaring bij de rechtbank waarvoor eveneens griffierecht is verschuldigd. Dit kan ook met een volmacht via de notaris geregeld worden.

Wanneer de erfgenaam die de erfenis wil verwerpen jonger is dan 18 dan moet de kantonrechter toestemming geven voor verwerpen. De wettelijk vertegenwoordiger van de minderjarige regelt dit. Als de wettelijk vertegenwoordiger van het kind niet binnen drie maanden een keuze doorgeeft, aanvaardt de minderjarige de erfenis automatisch beneficiair.

Conclusie
Kort samengevat doet een erfgenaam erg goed aan om in geval van een erfenis tijdig advies in te winnen over de mogelijk financiële gevolgen van de aanvaarding van een erfenis en uit te kijken voor een daad van zuivere aanvaarding!

Voor vragen over dit artikel of juridisch advies op het gebied van erfrecht kunt u terecht bij Van Diepen van der Kroef advocaten in Amsterdam.

1 Bedoeld zal zijn: “vervreemdt” De nieuwe regel behoort ook te gelden als er sprake is van schenking van goederen van de nalatenschap.

12-6-2017

Vestigingen