De Nederlandse arbeidsmarkt is vastgeroest. De werkloosheid is in december 2013 verder gestegen en het aantal faillissementen neemt weer toe. Het sociaal akkoord voorziet in beperkte hervormingen, maar zorgt niet voor structurele verbeteringen in de vraag naar arbeid. Wij stellen voor om over de grens te kijken, naar onze oosterburen, en wel naar de vergaande vrijstelling van arbeidsrechtelijke ontslagbeperkingen voor kleine bedrijven in Duitsland.
Implementatie in de concrete wetgeving bij het vormgeven van het sociaal stelsel zal, net als in Duitsland, ook in Nederland leiden tot meer vraag naar arbeid en tot een structureel lagere werkloosheid.
Agenda 2010
Na de hereniging in 1989 kwam Duitsland economisch in zwaar weer terecht en het is dit pas te boven gekomen met grote hervormingen in onder andere het arbeidsrecht en het sociaal stelsel, de zogenaamde Agenda 2010. Nederland zit nu in een vergelijkbare situatie als Duitsland aan het begin van deze eeuw. De werkloosheid stijgt onder jongeren en ouderen, de overheidsfinanciën zijn niet op orde en worden ondanks steeds nieuwe bezuinigingen niet structureel beter, grote hervormingen blijven uit. De hoge werkloosheid en daarmee samenhangende sociale uitkeringen zijn een zware last voor de staatskas. Door de duur van de recessie staat de maatschappelijke solidariteit onder druk.
Werkgelegenheid MKB in Duitsland groter
De meest recente cijfers over de werkgelegenheid in de private sector van 2011 tonen aan dat de werkgelegenheid bij het Duitse midden- en kleinbedrijf groter is dan in Nederland. In 2011 hebben Duitse bedrijven met minder dan 10 werknemers 1,4% meer mensen in dienst dan Nederlandse bedrijven.
Verschillen in arbeidsrecht
Een aanzienlijk deel van de verschillen tussen Nederland en Duitsland kan worden herleid tot verschillen in het arbeidsrecht tussen beide landen. Een aanpassing van arbeidsrechtelijke bepalingen naar Duits voorbeeld zorgt voor substantieel meer arbeidsplaatsen bij kleine bedrijven. Zo betekent een toename van de vraag naar arbeid in de private sector van 1,4% in Nederland ruim 57.000 banen erbij. Op de huidige werkloosheid van 668.000 mensen leidt dit tot een afname van 8,5% en tegelijkertijd tot een verbetering van de overheidsfinanciën.
Ontslagbescherming
Hoewel het Duitse arbeidsrecht niet de reputatie heeft werkgeversvriendelijk te zijn, kent het soms adequatere mogelijkheden voor werkgevers dan het Nederlandse recht. Een belangrijk aspect is dat bedrijven tot tien werknemers niet onder de zware ontslagbescherming van het ‘Kündigungsschutzgesetz’ vallen. Achtergrond hiervan is dat in een klein bedrijf de vertrouwensrelatie tussen werkgever en werknemer nog sterker is dan in grote ondernemingen en zeer belangrijk voor het bedrijfsklimaat. Verder beschikken kleine ondernemingen over minder financiële middelen.
Bakker om de hoek
Ontslagbescherming bij deze bedrijven is in grote lijnen beperkt tot gevallen van misbruik door de werkgever of anderszins onacceptabele ontslagredenen. Ontslagvergoedingen worden bij deze bedrijven praktisch niet toegekend. De bakker om de hoek wordt terecht anders behandeld dan grotere bedrijven.
Volg Duits voorbeeld
Nu in Duitsland veel werkgelegenheid bij deze kleine bedrijven wordt gecreëerd, zou in Nederland veel gewonnen zijn als kleine bedrijven qua ontslagrecht een vergelijkbare juridische positie zouden krijgen. Een structurele toename van de werkgelegenheid van ruim 1% is een substantiële verbetering, die maatschappelijk wenselijk is, politiek relevant en praktisch uitvoerbaar.
Kleine ondernemingen in Nederland moeten wél rekening houden met de huidige arbeidsrechtelijke bepalingen voor ontslag en re-integratie van zieke werknemers. Deze bedrijven lopen daarom een groot risico bij het aantrekken van nieuwe werknemers.
Vraag naar arbeid zal stijgen
Tijdelijke contracten bieden een beperkte bescherming en doen bijvoorbeeld geen recht aan de behoefte om met klanten en de werkgever een duurzame vertrouwensrelatie op te bouwen. Menig kleine ondernemer zal eerder zijn bedrijvigheid uitbreiden en iemand extra in dienst nemen als het eenvoudiger en goedkoper wordt om bij economisch slecht weer eventueel verder te kunnen gaan met minder mensen in loondienst. Indien kleine ondernemingen arbeidsrechtelijk een uitzonderingspositie krijgen, dan zal de vraag naar arbeid van jongere, maar vooral ook van oudere werknemers in dit segment aanzienlijk stijgen.
Hervorm
Zonder structurele hervormingen van het arbeidsrecht en het uitkeringsstelsel verslechtert de arbeidsmarktpositie, vooral van oudere werknemers. De uitdaging en de kansen — zoals het Duitse succes laat zien — liggen in substantiële, structurele hervormingen in het arbeidsrecht en het uitkeringsstelsel. De vergaande arbeidsrechtelijke vrijstelling van kleine bedrijven tot tien werknemers biedt een goede mogelijkheid tot het structureel creëren van meer banen en reikt veel verder dan tot nu toe het sociaal akkoord.
Over de auteurs
Prof. dr. Axel Hagedorn is hoogleraar Duits-Nederlandse rechtsbetrekkingen aan de UvA alsmede advocaat en Duitse Rechtsanwalt bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten. Prof. dr. Gerard Pfann is hoogleraar econometrie aan de Universiteit Maastricht en voormalig onderzoeksdirecteur bij het Institut zur Zukunft der Arbeit (IZA) in Bonn.Dit artikel verscheen vrijdag 7 februari in het Financiële Dagblad en is met toestemming van de auteurs overgenomen.
