In de media is thans berichtgeving verschenen betreffende de aankondiging van de Amsterdamse nota ‘Leegstand in Amsterdam: inzet op gebruik, aanpak van leegstand’ van wethouder Maarten van Poelgeest (Ruimtelijke Ordening). Naar verluidt zijn in deze nota enkele vergaande maatregelen opgenomen om de leegstand onder kantoren aan te pakken. De meldingsplicht van eigenaren staat centraal: eigenaren dienen na zes maanden leegstand hun pand aan te melden bij de gemeente. Het Financieel Dagblad schrijft dat indien een eigenaar niet meldt, de gemeente een dwangsom en een bestuurlijke boete van € 7.500,- kan opleggen. De hoogte van de last onder dwangsom ‘varieert naar gelang de omstandigheden’.
Kan dit zomaar? Het van belang dat men zich realiseert dat niet de bestuurlijke boete, maar de last onder dwangsom voor de grootste problemen kan zorgen. Een gelimiteerde boete van € 7.500,- is te dragen, maar een last onder dwangsom kan duizelingwekkende hoogtes aannemen.
In de Leegstandwet is bepaald dat de gemeente inderdaad een bestuurlijke boete van € 7.500,- kan opleggen bij overtreding van de meldingsplicht. De oplegging van een last onder dwangsom is daarentegen een ander verhaal: noch de Leegstandwet, noch een algemene maatregel van bestuur (amvb) kent de gemeente deze bevoegdheid toe.
De Algemene wet bestuursrecht merkt een dwangsom aan als een bestuurlijke sanctie die strekt tot het ongedaan maken of beëindigen van een overtreding. Los van de vraag of de uitoefening van het eigendomsrecht als een overtreding kan worden aangemerkt, geldt dat de bevoegdheid tot het opleggen van een bestuurlijke sanctie slechts kan worden aangenomen als de wet of een algemene maatregel van bestuur (amvb) daarin voorziet. Er is thans geen amvb die de leegstandsproblematiek bestrijkt. Biedt de Leegstandwet gemeenten dan de bevoegdheid tot het opleggen van een dwangsom? Nee. De Leegstandwet biedt gemeenten een aantal instrumenten om leegstand aan te pakken, zoals de bevoegdheid tot het vaststellen van een meldingsplicht en het opleggen van een bestuurlijke boete indien niet tijdig aan deze meldingsplicht wordt voldaan. Hiervan heeft de gemeente gretig gebruik gemaakt. De Leegstandwet voorziet echter niet in de mogelijkheid tot oplegging van een dwangsom wanneer eigenaren geen medewerking verlenen aan de plaatsing van door de gemeente aangewezen gebruikers. In juridische termen: als de gemeente eigenaren een dwangsom oplegt omdat eigenaren zich niet aan de meldingsplicht houden, ontbeert het dwangsombesluit elke wettelijke grondslag.
