Aanleiding (wat was er aan de hand)?
Franchisenemer en franchisegever hebben in augustus 2015 een franchiseovereenkomst gesloten voor een Intertoys winkel, met exclusiviteit binnen een bepaald (postcode-)gebied. Franchisenemer heeft € 179.000,– daarvoor betaald. Nog geen jaar daarna werd bekendgemaakt dat de winkelketens Intertoys en Bart Smit zouden worden samengevoegd onder de merknaam Intertoys, ‘om zo onder één merk kennis, ervaring en investeringen te kunnen bundelen en de klant nog beter van dienst te kunnen zijn’. Daartoe zouden de winkels worden omgebouwd en zou er worden overgeschakeld naar één webshop. Gevolg was dat nog een Intertoys-winkel binnen het overeengekomen exclusieve gebied van franchisenemer zou komen.
Hoe verder
Franchisegever heeft geprobeerd het afgesproken exclusiviteitbeding open te breken, te wijzigen. Er werd daarbij in laat stadium een eenzijdig vastgestelde beperkte compensatie geboden; viel in het niet ten opzichte van wat vlak daarvoor was betaald. Franchisenemer is daarmee niet akkoord gegaan. Daarna heeft franchisegever toch de extra winkel binnen het exclusieve gebied van franchisenemer van Bart Smit naar Intertoys willen ombouwen. Zo kwam het tot een rechtszaak.
Kern: het exclusiviteitsbeding
De rechter overwoog: De waarde van dit contract wordt bij uitstek bepaald door het exclusiviteitsbeding, dat aldus één van de kernbepalingen, zo niet de kernbepaling, van de franchiseovereenkomst behelst. Daarbij is aangenomen dat het nastreven van een bundeling van de krachten onvoldoende is om de situatie te wijzigen en daarmee betekent dat een overtreding van het exclusiviteitsbeding. Gevolg was dat het ombouwen van Bart Smit naar Intertoys binnen het exclusieve gebied van franchisenemer niet werd toegestaan.
Wat had beter gekund?
De rechter gaf aan: “Denkbaar is verder dat de redelijkheid en billijkheid in een franchiseverhouding met zich brengen dat een franchisenemer zich voegt aan de lopende resultaten van een door de franchisegever ingericht, collectief proces van consultatie en besluitvorming door/met alle betrokken franchisenemers. Daarvoor is het evenwel vereist dat het proces van meet af aan ook collectief wordt gevoerd en behoorlijk wordt ingericht, anders gezegd dat er een conversatiebeleid tot stand wordt gebracht in overleg met de representatie van het collectief van franchisenemers waarin de stem van de geraakte franchisenemers zwaar weegt. Transparantie dient hierbij het uitgangspunt te zijn. Volgens de rechter was het overleg te beperkt geweest – met alleen de voorzitter van de franchiseraad, die helemaal geen last had van de veranderingen – en leek er zo niet naar de beste weg te zijn gezocht, maar naar die van de minste weerstand.
Hoe dan wel: regels voor eenzijdig wijzigen; belang wijzigingsbeding
- Zijn er bij aangaan van de overeenkomst al mogelijke wijzingen te concretiseren? Zo ja, doe dat dan.
- Onderbouw de reden voor de wijziging ; toon – zoals hier, bijvoorbeeld – een bedrijfseconomische noodzaak tijdig aan.
- Streef naar het bereiken van overeenstemming; wijzigingen op basis van overeenstemming zijn steeds toegestaan. Draagvlak door overleg is noodzakelijk; voor draagvlak kan – in overleg – compensatie nodig zijn.
- Een overeengekomen zogenaamde eenzijdige wijzigingsbeding * maakt op deze basis (zie de punten 2 en 3)een wijziging mogelijk.
*Een in de franchisenemersvertegenwoordiging (c.q. franchiseraad) genomen besluit over een wezenlijke wijziging in de franchiseovereenkomst wordt geacht met in aanmerking van alle belangen, zowel individuele als met collectieve belang, te zijn genomen. Een dergelijk besluit rechtvaardigt een specifieke wijziging in deze individuele franchiseovereenkomst, zodat franchisegever op die basis het recht heeft deze wijziging eenzijdig door te voeren.
Klik hier voor de uitspraak.
Dit artikel is geschreven door Eelco Keuvelaar, advocaat franchiserecht bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten in Utrecht.
14-03-2017
